r-Elek-s
“Huh wat ga je een Viskar testen???”, zomaar een reactie van iemand die het automerk Fisker niet kent. Het valt niet mee om aan leken uit te leggen wat een Fisker is. De Fisker is een EVer, oftewel een elektrische auto waarmee je nog honderden kilometers kunt rijden als de accu’s leeg dreigen te raken. EVer staat dan ook voor Electric Vehicle with extended range. Voorin zit er onder de motorkap een 2.0-liter turbomotor met een vermogen van 260 Pk, en aan de achterkant (zie ghostview foto’s) zitten twee elektromotoren van 201,5 Pk per stuk. De grap van deze auto is dat alleen de elektromotoren voor de (achterwiel)aandrijving zorgen. De 2.0-liter turbomotor onder de motorkap is in wezen niet meer dan een aggregaat dat in werking treedt als de accu’s leeg dreigen te raken. Dit 2.0-liter turbo-aggregaat doet dus niets anders dan de accu’s weer opladen tijdens het rijden. Laten we even beginnen bij het starten want ook dat is anders dan anders. Normaal gesproken trap ik het rempedaal in en druk op de startknop, zet de auto in de D-stand en rijd weg. Bij de Fisker Karma moet je eerst op de startknop drukken met je voet vàn het rempedaal, en daarna nog een keer op de startknop drukken met je voet óp het rempedaal. Daarna kun je op de D drukken en wegrijden in de Stealth Mode, oftewel volledig elektrisch gedurende zo’n 80 km. Door de linker-flipper te bedienen kun je de Sport Mode inschakelen, en daarmee de 2.0-liter turbomotor oftewel de range extender starten.

Afhankelijk van de snelheid en de mate van gas geven zal de 2.0-liter turbomotor meer of minder toeren draaien. Toen ik stevig gas gaf op de snelweg hoorde ik de 2.0-liter turbomotor dan ook duidelijk toeren maken. Er is echter nog iets dat iedere Fisker-rijder moet weten, en dat is dat óók in de Stealth Mode de 2.0-liter turbomotor wel degelijk aan kan slaan. De reden daarvan is dat het motorblok (=olie + koelwater) opgewarmd moet zijn als deze wordt gestart, en dat gebeurt als de capaciteit van de Li-ion accu onder de 15 procent zakt. Niet schrikken dus de software (het grootste onderhoud bij deze auto is de software update) weet precies wanneer en waarom er iets moet gebeuren. Die software is ongelofelijk belangrijk bij een elektrische auto want die stuurt namelijk de inverter aan, de essentiële component tussen de accu en de elektromotor. Je leest in vrijwel geen enkel testverslag iets over deze inverter (waarover later meer), en dat is vreemd want dit onderdeel bepaalt het rijgedrag van deze EVer-auto.

Knap staaltje werk
Eigenlijk was ik maar naar één ding razend benieuwd van de Fisker Karma en dat was de vering/demping van deze auto. Dat kwam vooral omdat ik in geen enkel testverslag iets zinnigs heb gelezen over het rijgedrag en de wegligging (Mick zei zonder dat hij dit van mij wist exact hetzelfde). Lees even mee, op 2 millimeter na een lengte van maar liefst 5 meter, dik 2 meter breed (met spiegels), een wielbasis van 3.160 mm, 22-inch wielen, slechts 135 millimeter grondspeling, een gewicht van bijna 2.500 kg kortom een bijna onmogelijk recept voor een veringspecialist. Want let wel; deze Fisker Karma heeft geen elektronische gedempte schokbrekers of luchtvering maar doodgewone conventionele mechanisch gedempte schokbrekers. Na wat zoekwerk vond ik overigens deze interessante zin: “The Fisker Karma has double-wishbone suspension in both the front and rear with self-leveling dampers in the back of the vehicle.” Direct na het wegrijden merkte ik al iets, nee helemaal niets van die 5 meter lengte, ook niets van die bijna 2.500 kg en ook helemaal niets van die ‘range extender’ (we reden namelijk nog in de Stealth Mode), maar wel iets van de fantastische vering/demping van de Fisker Karma. De vering/demping bleek die dag een perfecte mix van comfortabel en (toch) sportief (genoeg in het grensbereik). Op de dwarsrichels en verzakkingen van de viaducten op de snelwegen voelde de vering/demping uitstekend aan. Maar goed dat zegt nog niets want ik reed rechtuit, en pas in de bochten en op rotondes zal blijken of de vering/demping écht goed is. Het was 09.45u toen we de A12 opreden en om 10.30u al moesten we binnenin de Pieterskerk – www.pieterskerk.com – in Leiden zijn mét de Fisker Karma. Dat binnenin bedoel ik inderdaad letterlijk want we hadden toestemming gekregen om een fotoshoot doen met de Fisker Karma in de grote en zeer fraaie Pieterskerk uit de 14e eeuw. Tijdens een BVH-cursus op de IVF-kliniek had ik een medewerker van de Pieterskerk ontmoet, en omdat de Pieterskerk een Green Key Gold locatie is kwam hij met het idee de groene Fisker Karma in de Pieterskerk te fotograferen. Kan een testrit beter beginnen?

We moesten er wel redelijk de vaart in houden, en dus schakelde ik bij een actieradius van 42 elektrische kilometers te gaan met behulp van de linker flipper over op de Sport Mode. In de Sport Mode wordt de Range Extender geactiveerd zodat de accu’s opgeladen kunnen blijven worden tijdens het rijden. Bij Kroymans had men geadviseerd om de Fisker Karma, met nog iets van 40 elektrische kilometers te gaan, in de Sport Mode te zetten. Omdat er geen files stonden vlogen we onder veel bekijks naar Leiden, en arriveerden we om exact 10.30u op het plein voor Pieterskerk. En op het plein en de steegjes rondom de Pieterskerk liggen de meest irritante pestkoppen waar de vering/demping van elke auto nachtmerries van krijgt: kinderkopjes. Gezien mijn positieve oordeel over de vering/demping had ik wel verwacht dat de Fisker Karma goed aan zou voelen op de kinderkopjes, maar zo ongelofelijk goed??? Nee absoluut niet, en Mick dacht er net zo over! Normaal gesproken stuiter ik hier bijna elke auto uit op deze kinderkopjes. De steegjes rondom de Pieterskerk zijn erg smal, en als er dan ook nog een auto in de weg staat wordt het nog smaller. Toch bleek het geen enkel probleem om de lange en brede Fisker Karma door de smalle steegjes heen te sturen. Weer een pluspunt voor de Fisker Karma want ook dit had ik niet verwacht. Ik ben overigens wel één keer uitgestapt later die middag, maar dat was om zeker te weten dat we de mooie 22-inch velgen niet zouden beschadigen. Dat is me namelijk al een keer eerder gebeurd bij deze bussluis in Valkenburg ZH, de ambtenaar die dit verzonnen heeft is behoorlijk achterlijk.

Even dollen tussen de bollen
Na de fantastische fotoshoot door Mick Kleijwegt in De Pieterskerk zijn we snel richting Katwijk aan Zee gereden voor de actiefoto’s. Het zou gaan regenen rond het middaguur dus ik had dan ook serieus haast. Via de smalle steegjes belandde ik op de mooiste gracht van Leiden waarna we richting molen De Valk reden. Ik ben expres via Oegstgeest gereden omdat daar een mooie bocht ligt met een verkeersdrempel er middenin. Ik had al gemerkt dat de grondspeling aan de krappe kant is toen ik over een behoorlijk steile verkeersdrempel heen reed in de straat vlakbij De Pieterskerk. Ook deze verkeersdrempel bleek aan de hoge kant, tenminste als ik het gas erop zette, want met een iets lagere snelheid – ik heb op de verkeersdrempel de snelheid er iets uitgehaald – ging het precies goed. Ondanks de lagere snelheid dan normaal voelde de vering/demping goed aan, de Fisker Karma deint net niet na aan de achterkant. De veren en de uitgaande demping kunnen het hoge gewicht precies aan, een compliment aan Fisker is hier dan ook op zeer zijn plaats. Verderop ligt een rotonde en ik was benieuwd hoe dat zou aanvoelen met zo’n lange auto. Ook dit bleek, net als de smalle steegjes, geen enkel probleem te zijn. Ik merkte helemaal niets van de forse lengte van de Fisker Karma tijdens het op- en afrijden van de rotonde.

Even later bij de N206 heb ik op de dubbelbaans rotonde een Toyota Prius ingehaald door stevig gas te geven. Een sportieve rijstijl past niet echt bij deze Fisker Karma, maarrr als het moet dan kun je toch behoorlijk ver gaan voor zo’n lange en zware auto. Dat komt vooral omdat de balans van de auto goed is, maar dat is ook logisch gezien de goede gewichtsverdeling. Voor zit de 2.0-liter turbomotor, in het middenstuk over de gehele lengte het accupakket en achterin links en rechts twee elektromotoren. Vlak voor Noordwijk ben ik linksaf geslagen richting Katwijk aan Zee. Hier heb ik wat fraaie actiefoto’s geschoten, waarna we naar Noordwijk zijn gereden. Bij de bollenvelden ligt een mooie bocht waar ik die mooie foto van Mick in de Burton gemaakt heb. Onderweg is Mick nog even in de kofferbak van de auto van een vriend (waarvoor veel dank David) gaan liggen om al rijdend foto’s te maken. Dat soort foto’s zijn toch net even anders dan de actiefoto’s die ik vanaf de wegkant maak. Omdat Mick in de kofferbak liggend dezelfde snelheid heeft als de Fisker Karma kan hij met een kortere sluitertijd foto’s maken en dat ziet er erg fraai uit. Tijdens die fotoshoot moest er uiteraard regelmatig even gekeerd worden. Op papier lijkt de draaicirkel groot maar in de praktijk valt ook dat weer erg mee, de Fisker Karma weet zijn lengte ook hier weer goed te verdoezelen.

Regen
Net tijdens de laatste actiefoto’s begon het te regenen, maar gelukkig zette de regen niet door. Het bleef bij wat gedruppel op weg naar Leiden. Met het hoge koppel van deze Fisker is het dan oppassen geblazen. Plotseling gas geven op nat asfalt resulteert in een wegbrekende achterkant die echter snel wordt gecorrigeerd. Overal las ik dat de Fisker Karma een ongelofelijke 1.330 Nm koppel heeft, maar dat is natuurlijk alleen als de accu’s helemaal vol zijn en je weg rijdt in de Sport Mode. Theoretisch zou er vanaf 0 toeren bij gas geven direct 1.330 Nm beschikbaar zijn, maar wat er dan zou gebeuren met de 22-inch achterbanden wil je volgens mij niet weten. Het volle koppel van 1.330 Nm wordt dus inderdaad nooit op de achterwielen los gelaten. Het onderdeel dat daarvoor zorgt is de omvormer ook wel inverter genoemd. De inverter zet de gelijkstroom (DC) van de Li-ion accu’s om in wisselstroom (AC) voor de elektromotoren. Wat de inverter eigenlijk doet is het koppel/vermogen limiteren zodat deze vloeiend op de achterwielen en zodoende op het asfalt worden overgebracht. Een elektrische auto zoals deze EVer is dus niet zomaar een auto, er schuilt behoorlijk wat techniek onder de motorkap. En verder is de software ongelofelijk belangrijk, zonder goede software geen goede en probleemloos rijdende auto.

Wat erg grappig is dat deze EVer-techniek in zeker opzicht al behoorlijk oud is. [quote wikipedia] A significant breakthrough occurred in 1914, when Hermann Lemp, a GE electrical engineer, developed and patented a reliable direct current electrical control system (subsequent improvements were also patented by Lemp). Lemp’s design used a single lever to control both engine and generator in a coordinated fashion, and was the prototype for all diesel-electric locomotive control systems. [/quote wikipedia] In dat opzicht snap ik dan ook persoonlijk niet dat ze bij Fisker geen dieselmotor hebben gebruikt in plaats van een 2.0-liter turbo-benzinemotor. Een dieselmotor heeft een veel hoger rendement en is bovendien vooral véél zuiniger. Drie dagen na de test van de Fisker Karma heb ik mijn vaste zuinigheidsrit gereden met de nieuwe Peugeot 208 Active 2Tronic 1.4 e-HDi en haalde een verbruik van 1:33 exact. Toen ik aan Eduard Severijn van Fisker Nederland vroeg waarom ze bij Fisker geen dieselmotor gebruiken zei hij tegen mij dat Amerikanen daarop zeggen: “Diesel is for Trucks!” Stel je nou eens voor dat Fiat straks met een 1.3-liter MultiAir dieselmotor komt die een verbruik haalt van 1:40 (de actieradius van de Fisker Karma zou dan uitkomen op ruim boven de 1.000 kilometer!). Ik zou een Fisker met een dieselmotor als range extender dan ook een zeer logische (en bijna onvermijdelijke) keuze vinden.

Sssssttttiiilll!
Op wat gebrom van de 2.0-liter turbomotor na in de Sport Mode is het erg stil in de Fisker Karma. Daardoor komt het premium audio-systeem met 10 luidsprekers beter tot zijn recht dan in gewone vergelijkbare brandstofauto’s. Door de werkelijk perfect zittende voorstoelen (achter is het wat krapper) kwam ik helemaal tot rust in de Fisker Karma. Dat is erg knap want er zijn maar weinig auto’s die mij zo ontspannen en rustig krijgen, vandaar ook de titel “r-Elek-s” die zeer terecht is. Na een dag rijden stapte ik uit en dat voelde aan alsof ik één of andere ongelofelijk relaxte massagesessie achter de rug had. Een goede kennis van mij heeft een Fisker Karma bij Kroymans gekocht (na een tip van mij) en ik ga zeker nog een keer met hem een blokkie om, het liefst voor een zuinigheidsrit waar ik nu helaas geen tijd voor had. Stom toevallig heeft hij exact dezelfde kleur gekocht als de Fisker Karma die ik mee had gekregen. Toen ik hem op de verjaardag van mijn zus vertelde over de foto’s in de Pieterskerk was hij erg benieuwd. Net als iedereen vond hij de foto’s erg mooi, ik heb ‘m zondagmiddag tijdens een motorrit dan ook een cd-rom met foto’s gebracht. Hij had uiteraard reeds een proefrit gemaakt en het gevoel dat hij beschreef was exact hetzelfde zoals ik het voelde: “Rustgevend!” Als je de Fisker Karma ziet denk ik dat je mij niet zult willen geloven maar neem van mij, en die kennis van mij, aan dat het echt zo is. Ik had graag nog een paar dagen langer in de Fisker Karma gereden maar helaas was dat niet mogelijk. Ondanks die ene dag denk ik dat ik toch een goed beeld van de Fisker Karma heb gekregen, en dat ook aardig heb kunnen verwoorden en vooral ook verbeelden. Ik ben erg trots op de foto’s die ik gemaakt heb, maar vooral op die van Mick in de Pieterskerk.

Omvormer/inverter
De inverter is het belangrijkste en tegelijkertijd lastigste onderdeel van de elektrische auto. Het accupakket is een statisch onderdeel en de elektromotoren de dynamische onderdelen die gewoon hun werk doen. Sluit een elektromotor op een accu aan en hij gaat voluit draaien. Die elektromotor draait echter op één vaste snelheid, en om elektrisch te kunnen rijden wil je dat kunnen regelen. De inverter van de Fisker Karma zorgt ervoor dat het krachtige koppel van de elektromotoren mooi op de achterwielen wordt overgebracht. Dat dit heel belangrijk is blijkt wel uit het feit dat er behoorlijke vibraties op kunnen treden als de inverter zijn werk niet goed doet. En die inverter wordt weer aangestuurd door software, dus al met al is dit onderdeel veel belangrijker dan je in eerste instantie zou denken. De inverter zet de gelijkstroom (DC) van de accu’s om in wisselstroom (AC) voor de elektromotoren, maar ook gebruikt de inverter de signalen van de bestuurder (gaspedaal en rempedaal) om de elektromotor op de juiste manier aan te sturen. Wat de inverter eigenlijk doet is het koppel/vermogen limiteren zodat deze vloeiend op de achterwielen en zodoende op het asfalt worden overgebracht. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Nissan Leaf zit er op de Fisker Karma geen vertrager tussen de elektromotor en de aandrijving op de wielen. Bovendien zorgt de inverter ervoor dat de elektromotor niet overbelast kan worden, door er zorg voor te dragen dat een aantal veiligheden gewaarborgd worden. Het interessante voor een elektrisch voertuig is dat de inverter ook andersom kan werken: tijdens remmen werkt de elektromotor als een generator. Deze levert stroom op die door de inverter weer in de batterij kan worden geleid waardoor die weer wordt opgeladen tijdens remmen en gas loslaten. Een inverter bestaat uit hardware (de elektrische en de regelcomponenten en de behuizing), en uit software (de regelingen).

Laatste elektrische meters
Vlak voordat we in Hilversum bij het stoplicht linksaf zouden slaan richting Kroymans, bedacht ik me plotseling dat ik nog geen acceleratietest had gedaan in de Stealth Mode. Omdat er geen auto achter mij reed heb ik de Fisker Karma stil gezet en heb daarna het gaspedaal vol ingetrapt in de Stealth Mode. En verdraaid die acceleratie viel me niet eens tegen, het is duidelijk iets langzamer dan in de Sport Mode maar nog steeds snel genoeg om tegen meer dan 90 procent van het wagenpark “Doei” te zeggen. En wat betreft die elektrische meters nog even het volgende. Als je het goed uitkient kun je 1:65 halen heb ik begrepen van Kroymans. Eén van de kopers van een Fisker Karma haalt deze waarde door zoveel mogelijk elektrisch te rijden, en dus zo min mogelijk de Sport Mode te gebruiken. Stel dat je dagelijks een afstand van 100 km woon-werkverkeer moet rijden, dan kun je dat grotendeels elektrisch doen. Door op je werkplek de accu’s weer op te laden kun je ook op de terugweg weer grotendeels elektrisch rijden. Het leuke hieraan is dat je niet alleen heel bewust gaat rijden, maar vooral ook veel netter gaat rijden om zolang mogelijk elektrisch te rijden, en daardoor dus het benzineverbruik zo laag mogelijk te houden. Aan het einde van de dag kwam ik na een dagje stevig doorrijden op 1:10 uit, dat is helemaal niet verkeerd als je bedenkt dat deze auto bijna 2.500 kg weegt. Noem mij maar eens een auto van rond de 2.500 kg met 400-500 Pk waarmee je met stevig doorrijden 1:10 haalt.

Leuke feitjes en weetjes
– De deuren, die je met de druk op een knop moet openen, gaan pas open als je de auto in de P-stand hebt gezet. In de N-stand kun je de deuren niet openen.
– Er is bewust voor gekozen om de Fisker Karma niet met krachtstroom op te laden. Dat is vanwege de Range Extender en omdat de accu’s veel langer meegaan als je ze alleen maar gewoon, dus langzaam, oplaadt.
– het opladen duurt in de USA langer dan in Europa. USA-110V-oplaadduur 12 uur/Europa-220V-oplaadduur 6 uur.
– Met winterbanden voelt de Fisker Karma nog lekkerder aan door de 21-inch wielen én banden (de winterbanden hebben ook minder rolweerstand). Dat heeft niets en alles met de banden te maken. Niets in de zin van de samenstelling van het rubber en alles met de hogere wangen van de banden. Alhoewel nu lieg ik want winterbanden zijn van zachter rubber gemaakt en samen met de hogere wangen van de banden zorgt dat voor meer eigendemping van de banden en dat voelt lekkerder aan tijdens het rijden. Helaas stond de Fisker Karma net weer op de 22-inch zomerbanden dus ik heb het niet kunnen voelen jammer genoeg.
– In de Sport Mode slaat de Range Extender aan en afhankelijk van de gevraagde hoeveelheid vermogen draait het 2-liter turboblok weinig tot veel toeren. Waarschijnlijk loopt dat toerental van 1.200-4.000 toeren maar gek genoeg kon niemand mij dat vertellen. Wat ik ook intypte in de zoekmachines ik vond niet wat ik zocht. Totdat ik plotseling op Fiskerbuzz.com belandde en na me geregistreerd te hebben een ‘post’ vond met een link naar een download van een online ‘owners manual’ van de Fisker Karma. Maar ook daar stond niet in waar naar op zoek was.
– Wat ik nog wel vond was het volgende: “The ICE charges (through the generator) the battery, but also provides an extra charge to the two electric motors, bypassing the battery.” Dat houdt dus in dat de 2.0-liter turbomotor niet alleen de accu’s oplaadt tijdens het rijden maar beide elektromotoren ook direct van stroom kan voorzien.
– Toen we over de N206 terug naar Leiden heb ik nog even een noodstop gemaakt op een parkeerplaats. Deze auto mag dan bijna 2,5 ton wegen maar de Brembo-remklauwen en de gigantische geventileerde schijven zijn echt “Wow”!
– Het touchscreen werkt prima, alhoewel er wat klachten zijn dat het wat langzaam is. Reken er maar op dat ergens in de toekomst in de Fisker’s een touchscreen à la de iPad zal zitten. Windows kan dan het raam uit.
– Het leer van de stoelen is afkomstig van zogenaamde “happy cows”. Dat zijn koeien die een stressloos en onbezorgd leven hebben gehad. Je zult nergens in het leer een oneffenheid vinden zoals bijvoorbeeld een insectenbeet. Leer met oneffenheden erin wordt niet gebruikt om de hoge kwaliteit te kunnen handhaven.
– Het hout in de Fisker Karma is hout van gecertificeerd Deep-Sunke White Oak uit Lake Michigan.
– In de Stealth-mode duurt het 6,5 seconden voordat de Fisker Karma een snelheid van 60 mph bereikt (=96,56 km/u). De topsnelheid in de Stealth-mode is 95 mph (=152,89 km/u).